Trzeba coś wymyślić

Myślenie bywa kłopotliwe. Także wtedy, gdy naszą czynność trzeba nazwać. Często dotyczy to czasownika dokonanego "wymyślić" i temu podobnych. 

Łatwo zapamiętać poprawną formę czasownika "wymyślić", nucąc sobie piosenkę
śpiewaną przez Ireną Jarocką: "Wymyśliłam cię nocą przy blasku świec".

Jak odmieniać męskie nazwiska dwuczłonowe? W tym nazwisko Jacka Saryusz-Wolskiego

Każdy składnik dwuczłonowych nazwisk męskich należy odmieniać. Są jednak odstępstwa od tej zasady, gdy pierwszy człon jest nazwą dawnego herbu lub przydomka.

Jacek Saryusz-Wolski, europoseł, napisał dziś na Twitterze "Wysiadam z Platformy na przystanku Polska", odnosząc się w ten sposób do sobotniej decyzji o wykluczeniu go z szeregów Platformy Obywatelskiej.

Wypowiedział się też w kwestii swojego nazwiska: „Wielka prośba: pierwszy człon mojego nazwiska nie odmienia się". I posypały się gromy, w tym od dawnych kolegów partyjnych Jacka Saryusz-Wolskiego, że języka polskiego nie zna. Nie zna? 

Zawsze warto najpierw poczytać, co mówią zasady, zanim zabierze się głos.

A mówią, że każdy składnik dwuczłonowych nazwisk męskich należy odmieniać, chyba że pierwszy człon jest nazwą dawnego herbu lub przydomka.

Podobne wątpliwości bywają z nazwiskiem Janusz Korwin-Mikke.

Dlaczego należy chodzić pojedynczo?

Poboczem drogi chodzimy pojedynczo, czyli w pojedynkę. Pojedynczo podchodzimy do kasy. Kupujemy pojedynczy karnisz. Zostały pojedyncze sztuki. Używamy liczby pojedynczej.

Słowa pojedynczy, pojedynczo pochodzą od wyrazu pojedynek (osoba będąca w pojedynkę, sama). 

Poprawne zapisywanie godziny

A ja swoje – wyrzućmy niepotrzebne końcówki! Dziś o poprawnym zapisie godzin.
Jakoś tak się wielu uparło, że do godziny zapisywanej cyframi trzeba dodawać końcówki. Czynią to nagminnie celebryci, politycy, zapraszając np. na spotkanie. Internauci naśladują ten sposób, nie zastanawiając się nad poprawnością. Choć większość z nas, jak sądzę, potrafi poprawnie odczytać tabliczkę informującą o godzinach otwarcia, przyjęcia, na których przecież niepotrzebnych końcówek nie ma. Czytamy: czynne od 8 do 12. I rozumiemy przecież. 

Piszemy: godzina 8., po 12. (z kropką po liczebniku). Dzięki kropce możemy wyraźnie zaznaczyć, że dana liczba oznacza liczebnik porządkowy (która z kolei?), a nie główny (ile?).
 
Choć w sytuacjach, gdy z kontekstu jasno wynika, że tylko jedna interpretacja jest możliwa, kropka może być pomijana. Dlatego też zapisywanie godzin bez kropek i oczywiście bez końcówek jest jak najbardziej poprawne.

Czytaj też: Poprawny zapis dat. Wyrzućmy wreszcie niepotrzebne końcówki!

Witamy dwa tysiące siedemnasty rok!

Zobacz także: Błędy w odmianie dat

Kogo czy czyj? O tym, jak poprawnie pytać

Błędy w wydawanym na zlecenie MEN-u elementarzu (na rok szkolny 2014/2015) zdopingowały mnie do napisania o zaimkach, które nagminnie są źle stosowane.  

Zaimki dzierżawcze "czyj? czyja? czyje?" często błędnie są wypierane  przez "kogo" w zdaniach, w których pytamy o to, do kogo coś lub ktoś należy. 

Wbrew temu, co się niektórym może wydawać, zaimki "czyj" i "kogo" nie są synonimami. Zastępowanie zaimka "czyj" zaimkiem "kogo" (dopełniaczem zaimka "kto") jest niepoprawne. 

Tymczasem na co dzień słyszymy błędne językowo pytania: Kogo to jest? Kogo to wina? We wspomnianym elementarzu pojawiło się pytanie: Kogo to jest portret? 
Poprawnie zadane pytania brzmią: Czyje to jest? Czyja to wina?  Czyj to jest portret?

Błędy pojawiają się także w zdaniach podrzędnych (gdy wymienione zaimki występują w funkcji zaimka względnego):
Nie wiedziała, kogo podpis ogląda. 

Powiedział, kogo bracia chodzili z nim do szkoły. 
Dowiedzieli się, kogo to jest zdjęcie. 

Poprawnie sformułowane zdania to:

Nie wiedziała, czyj podpis ogląda. 

Powiedział, czyi bracia chodzili z nim do szkoły. 
Dowiedzieli się, czyje to jest zdjęcie. 

Zrzut ekranu. Strona z elementarza na rok szkolny 2014/2015. Źródło: MEN

Jako była polonistka, a także nauczycielka w zerówce (sześciolatki) widzę więcej mankamentów elementarza, ale to nie miejsce, by o tym tutaj opowiadać. 

Więcej na temat zaimków, w tym wyjaśnienie, kiedy poprawne są formy dłuższe, napisałam TUTAJ.

A w tej mojej prezentacji/ściągawce są także podstawy dotyczące zaimka jako części mowy: ZOBACZ. 


Czytaj też: Zadania z polskiego, które wzburzają

Ortograficzne błędy na portalu firmowanym przez MEN

Nie bój się krótkich form zaimków. Stosuj "ci", "cię", "mi", "go", "mu"

Do apelu o to, by nie bać się stosowania krótkich zaimków zmobilizowało mnie radio, które kolejny raz zareklamowało poradnik "Jak dostać rentę" słowami: "wyjaśni tobie gazeta..."

Dlaczego tobie? W tym zdaniu poprawnie jest "wyjaśni ci". 

Wydawałoby się, że przysięga małżeńska: "ślubuję ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz że cię nie opuszczę aż do śmierci" powinna dobrze zapaść w pamięć, tymczasem chyba nie zapada.  

Zauważyłam, że wiele osób, także z mojego otoczenia, jak ognia unika zaimków krótkich. Zupełnie niepotrzebnie. Nie bój się krótkich form zaimków. Stosuj "ci", "cię", "mi", "go", "mu".

Więcej na temat zaimków, w tym wyjaśnienie, kiedy poprawne są formy dłuższe, napisałam TUTAJ.

A w tej mojej prezentacji/ściągawce są także podstawy dotyczące zaimka jako części mowy: ZOBACZ. 

TUTAJ przeczytasz o błędnie stosowanych zaimkach w elementarzu wydanym na zlecenie MEN-u (2014).